Komunistyczna Partia Chin (KPCh) jest jednym z najstarszych i najbardziej wpływowych ugrupowań politycznych na świecie. Od momentu swojego powstania w 1921 roku, KPCh przekształciła się z marginalnej organizacji rewolucyjnej w dominującą siłę polityczną, która rządzi najludniejszym państwem świata. Doktryna KPCh, nazywana również ideologią lub linią partyjną, stanowi fundament polityki wewnętrznej i zagranicznej Chin. W tym artykule omówimy genezę, rozwój oraz współczesne implikacje doktryny Komunistycznej Partii Chin.

Geneza i Rozwój Doktryny KPCh

1. Wczesne Lata i Inspiracje Marksistowskie

Komunistyczna Partia Chin została założona w 1921 roku w Szanghaju, zainspirowana sukcesem rewolucji październikowej w Rosji i ideami marksizmu-leninizmu. W początkowym okresie swojej działalności, KPCh przyjęła ortodoksyjną wersję marksizmu, zakładającą, że rewolucja proletariatu jest nieunikniona i że przyszłość należy do komunizmu.

Pierwszym wielkim przywódcą partii był Mao Zedong, który w latach 30. i 40. XX wieku przekształcił KPCh w siłę zdolną do przejęcia władzy w Chinach. Mao wprowadził do doktryny KPCh swoje własne idee, tworząc tzw. maoizm – unikalną chińską odmianę marksizmu-leninizmu, która dostosowała teorię do warunków wiejskiego społeczeństwa chińskiego.

2. Maoizm i Rewolucja Chińska

Maoizm stał się centralnym elementem doktryny KPCh i odegrał kluczową rolę w zwycięstwie komunistów nad nacjonalistami (Kuomintang) w chińskiej wojnie domowej, która zakończyła się w 1949 roku. Mao Zedong głosił, że rewolucja musi opierać się na chłopach, którzy stanowią większość chińskiego społeczeństwa, w przeciwieństwie do klasycznego marksizmu, który koncentrował się na robotnikach miejskich.

Po zwycięstwie KPCh i ustanowieniu Chińskiej Republiki Ludowej, maoizm stał się oficjalną doktryną państwową. Mao Zedong dążył do przekształcenia Chin w komunistyczne społeczeństwo poprzez serię radykalnych kampanii, takich jak Wielki Skok Naprzód (1958-1962) i Rewolucja Kulturalna (1966-1976). Te działania miały na celu przyspieszenie procesu budowy komunizmu, ale ich skutki były katastrofalne, prowadząc do śmierci milionów ludzi i głębokich wstrząsów społecznych.

Reformy i Odejście od Maoizmu

1. Era Deng Xiaopinga i Reformy Rynkowe

Po śmierci Mao Zedonga w 1976 roku, Komunistyczna Partia Chin, pod przywództwem Deng Xiaopinga, zaczęła odchodzić od ekstremalnych maoistycznych praktyk. Deng wprowadził szereg reform, które zrewidowały dotychczasową doktrynę KPCh, wprowadzając elementy gospodarki rynkowej do chińskiego systemu socjalistycznego.

Nowa doktryna, nazywana czasem socjalizmem z chińskimi cechami, zakładała, że Chiny mogą przejść przez etap rozwoju gospodarczego, zanim osiągną pełny komunizm. W ramach tej polityki wprowadzono politykę otwartych drzwi i specjalne strefy ekonomiczne, które przyciągały zagraniczne inwestycje i technologie, prowadząc do spektakularnego wzrostu gospodarczego w Chinach.

„Reformy wprowadzone przez Deng Xiaopinga były kluczowym momentem w historii Komunistycznej Partii Chin. Jak zauważa prof. Andrzej Kamiński, ekspert ds. azjatyckiej polityki gospodarczej: ‘Odejście od maoizmu było nie tylko aktem pragmatyzmu politycznego, ale także koniecznością ekonomiczną. Deng zrozumiał, że dalsze trzymanie się ortodoksyjnych zasad maoizmu mogłoby prowadzić do stagnacji gospodarczej i destabilizacji kraju. Jego reformy otworzyły Chiny na świat i stworzyły podstawy pod niezwykły rozwój gospodarczy, którego efekty widzimy do dziś.’”

2. Stabilizacja i Konsolidacja Władzy

Deng Xiaoping, mimo wprowadzenia reform rynkowych, utrzymał ścisłą kontrolę partii nad państwem. KPCh zachowała monopol na władzę polityczną, co było kluczowym elementem doktryny. Deng propagował zasadę „jednej partii, dwóch systemów”, co oznaczało, że Chiny mogły korzystać z kapitalistycznych narzędzi gospodarczych, ale pod ścisłym nadzorem partii komunistycznej.

Współczesna Doktryna KPCh

1. Xi Jinping i Nowa Era

Od momentu objęcia władzy przez Xi Jinpinga w 2012 roku, KPCh weszła w nową fazę rozwoju doktryny, którą Xi nazywa Nową Erą Socjalizmu z Chińskimi Cechami. Xi Jinping wprowadził do doktryny KPCh koncepcję „Chińskiego Marzenia” (Chinese Dream), które zakłada przywrócenie wielkości Chin na arenie międzynarodowej i zapewnienie dobrobytu wszystkim obywatelom.

Jednym z kluczowych elementów tej doktryny jest koncepcja „czterech wszechstronnych” (Four Comprehensives), która zakłada:

• wszechstronną budowę umiarkowanie zamożnego społeczeństwa,
• wszechstronną pogłębioną reformę,
• wszechstronne rządy prawa,
• wszechstronne dyscyplinowanie partii.

Pod przywództwem Xi Jinpinga, KPCh skupiła się również na wzmacnianiu swojej kontroli nad każdą sferą życia publicznego, w tym nad mediami, edukacją, kulturą i religią. Wprowadził on również politykę „antykorupcyjną”, która choć oficjalnie miała na celu zwalczanie korupcji w szeregach partii, była również narzędziem do konsolidacji władzy przez Xi.

2. Globalne Ambicje i Inicjatywa Pasa i Szlaku

Doktryna KPCh pod rządami Xi Jinpinga obejmuje również ambitną politykę zagraniczną, której celem jest uczynienie Chin globalnym liderem. Jednym z kluczowych elementów tej polityki jest Inicjatywa Pasa i Szlaku (Belt and Road Initiative), która ma na celu stworzenie sieci połączeń handlowych i infrastrukturalnych łączących Chiny z Europą, Azją i Afryką.

KPCh postrzega swoją rolę jako przywódcy nowego porządku światowego, w którym chiński model rozwoju i zarządzania staje się alternatywą dla zachodnich demokracji liberalnych. Doktryna ta podkreśla, że Chiny mają prawo i obowiązek chronić swoje interesy narodowe i suwerenność na arenie międzynarodowej.

Wyzwania i Kontrowersje

1. Brak Demokracji i Praw Człowieka

Jednym z głównych zarzutów wobec doktryny KPCh jest brak demokracji i poszanowania praw człowieka. KPCh nie toleruje żadnej formy opozycji politycznej, a system polityczny oparty jest na ścisłej kontroli państwa nad społeczeństwem. Reżim wielokrotnie był oskarżany o łamanie praw człowieka, w tym represje wobec mniejszości etnicznych, cenzurę mediów i prześladowania dysydentów.

2. Ekonomiczne Nierówności

Mimo ogromnego postępu gospodarczego, który osiągnęły Chiny, nierówności społeczne pozostają poważnym problemem. Reforma rynkowa doprowadziła do powstania ogromnych różnic w dochodach między bogatymi a biednymi oraz między regionami miejskimi a wiejskimi.

3. Rosnący Autorytaryzm

Krytycy twierdzą, że pod rządami Xi Jinpinga Chiny wchodzą w coraz bardziej autorytarne kierunki. Wzmocnienie władzy KPCh, likwidacja limitów kadencji prezydenckich i rosnąca kontrola nad społeczeństwem budzą obawy zarówno w kraju, jak i na arenie międzynarodowej.